Bóbrka – dlaczego Podkarpacie nie zostało imperium wydobycia ropy naftowej?

1,8K

Ropa naftowa to jeden z najważniejszych surowców na świecie. Choć mało się o tym mówi, to właśnie na Podkarpaciu powstała pierwsza na świecie kopalnia ropy naftowej, z której wydobywano ją na skalę przemysłową. Podkarpacka Bóbrka i Ignacy Łukasiewicz na zawsze wpisali się w historię czarnego złota, a zapach ropy naftowej czuć było na odległość. To tutaj przybywali ludzie z całego świata w poszukiwaniu szansy na zbicie majątku i wielu z nich rzeczywiście dorobiło się fortuny. Dlaczego więc Podkarpacie nie stało się Bliskim Wschodem, a Ignacy Łukasiewicz nie został polskim szejkiem?

Bóbrka – miejsce, gdzie powstała pierwsza kopalnia ropy naftowej

Dzisiaj na hasło ,,ropa naftowa” pierwsze skojarzenia, które przyjdą Ci do głowy to zapewne Bliski Wschód czy Teksas. Wyobrażasz sobie ogromne szyby naftowe i odwierty. Zapach pieniędzy, fortuny, szejkowie w luksusowych limuzynach. Ale także wojny, które toczyły się przez lata o przejęcie kontroli nad złożami ropy naftowej i dominację w regionie. Ropa naftowa pobudza wiele zmysłów i na niej opiera się ogromna sfera naszego życia codziennego.

• 

• 

• 

Dziennie na całym świecie zużywa się niemal 100 milionów baryłek ropy naftowej! Ciężko więc wyobrazić sobie dzisiaj, jak funkcjonowałby świat bez czarnego złota. W czołówce wydobycia ropy na świecie są dzisiaj Arabia Saudyjska, Stany Zjednoczone i Rosja, ale… czy wiesz, że zanim tam pojawiły się pierwsze kopalnie i szyby naftowe, to Bóbrka na Podkarpaciu była kolebką wydobycia ropy naftowej? To tutaj w XIX wieku przybył Ignacy Łukasiewicz i wraz z Karolem Klobassą-Zrenckim i Tytusem Trzecieskim założył pierwszą kopalnię ropy na świecie. Jak do tego doszło, że właśnie Polska była kolebką wydobycia czarnego złota?

Ignacy Łukasiewicz – nastała światłość – lampy naftowe

Wszystko zaczęło się od skromnego farmaceuty – Ignacego Łukasiewicza, urodzonego w Zadusznikach, w dzisiejszym województwie podkarpackim. Pracował on w lwowskiej aptece ,,Pod Złotą Gwiazdą”, gdzie wraz z Janem Zehem prowadzili badania nad destylacją ropy naftowej. Tak w 1853 roku udało im się uzyskać ciecz – naftę. Dalej było już tylko lepiej. Łukasiewicz widział ogromny potencjał w ,,magicznej” cieczy. Zaprojektował lampę, która została wykonana przez blacharza – Bratkowskiego i nastała wreszcie światłość… Lampa naftowa oświetliła wystawę apteki, a niedługo po tym – 31 lipca 1853 roku lampa naftowa zaprojektowana przez Łukasiewicza została użyta podczas nocnej operacji w lwowskim szpitalu. Od tej pory dotychczasowe świece miały zostać zastąpione przez lampy naftowe.

• 

• 

Wyobraź sobie, jak ogromny był to przełom. Dotychczasowe, powszechnie używane świece, nie należały do najbezpieczniejszych, nie dawały dużo światła, a do tego istniało ryzyko wzniecenia pożaru. Miało się to zmienić wraz z genialnym wynalazkiem, który opracował Polak – Ignacy Łukasiewicz. Kolejnym tak wielkim przełomem było dopiero opracowanie żarówki przez Thomasa Edisona. Zanim jednak przyszła elektryczność, to lampy naftowe opanowały świat. Pierwsze uliczne lampy naftowe pojawiły się w Gorlicach. W drugiej połowie XIX wieku lampy naftowe stanowiły najpopularniejsze źródło światła, wyparte dopiero przez żarówkę.

• 

• 

Bóbrka i ropa naftowa – jak mała wioska stała się kolebką wydobycia ropy naftowej

Ropa naftowa znana była od wieków – wykorzystywana jako środek do konserwacji, jako maź lecznicza czy budulec. Dawniej nazywana była olejem skalnym. Dlaczego? Wypływała ona bowiem ze skał. Dawniej pozyskiwaniem ropy naftowej zajmowali się Łebacy – ubodzy ludzie, którzy zbierali olej skalny z kałuż za pomocą wiechci z sitowia lub szmat. Olej skalny (ropa naftowa) jako ten lżejszy od wody, unosił się zawsze na powierzchni kałuż, dzięki czemu można było go łatwo zebrać i następnie zlewać do beczek.

Mimo, że ropa naftowa była znana już wcześniej, dopiero Łukasiewicz zapoczątkował wydobywanie jej na skalę przemysłową i wraz z Karolem Klobassą-Zrenckim oraz Tytusem Trzecieskim w 1854 roku założył pierwszą kopalnię ropy naftowej na świecie, właśnie w podkarpackiej Bóbrce. Polski nie było wtedy na mapie, a Bóbrka znajdowała się w granicach ówczesnej Galicji. Ale świat już na zawsze miał zapamiętać właśnie to miejsce i Polaków.

W Bóbrce ropę naftową wydobywano ręcznie, wiadrami. Magazynowano ją w drewnianych zbiornikach, z których beczkami (na konnych wozach) przewożono do odpowiedników dzisiejszych rafinerii. W 1862 roku udoskonalono kopalnię, dzięki ręcznej wiertnicy odwiertowej, zaprojektowanej przez Henryka Waltera, kierownika kopalni w Bóbrce. Pozwoliła ona wwiercać się w ziemię, dzięki czemu poprawiła sytuację górników i usprawniła działanie kopalni.

• 

• 

• 

Bóbrka – ,,Franek” i ,,Janina”

Myśląc o szybach naftowych, masz pewnie w głowie potężne konstrukcje i odwierty, które widać już z daleka. Nie tak to jednak wyglądało na samym początku. To w Bóbrce znajdziesz bowiem najstarszy na świecie, wciąż czynny szyb naftowy – ,,Franek”. Powstał on w XIX wieku (1860 r.) i ma zaledwie 50 metrów głębokości. Jest kopanką, bowiem kopany był ręcznie. Po dziś dzień można stąd wydobywać wiadrami ropę. Można nad nim stanąć i poczuć głęboki zapach ropy naftowej, zapach węglowodorów lekkich – gazów takich jak metan, etan, propan i butan, które rozpuszczone są w ropie – czyli zapach fortuny. Wo właśnie ten zapach unosił się od Gorlic aż po dzisiaj ukraiński Drohobycz. Tak potężny był teren, który pachniał ropą i pieniędzmi.

Nieopodal ,,Franka” znajduje się kolejny wciąż czynny szyb naftowy – ,,Janina”. On również został wykopany ręcznie, na głębokość 132 metrów. Ropę pompuje się z niego za pomocą specjalnego konika pompowego, który uruchamiany jest dwa razy dziennie (gdy ropa spłynie z pobliskich terenów) – rano i wieczorem. Dalej pompowana jest rurociągiem poza tereny dzisiejszego muzeum, skąd odbiera ją transport do rafinerii w pobliskim Jedliczu.

Po dziś dzień w Bóbrce pracuje 5 szybów. Były one kopane ręcznie przez górników, którzy wielokrotnie ryzykowali zdrowie i życie, spędzając mnóstwo godzin w szybie na jego pogłębianiu. Ciężko dzisiaj wyobrazić sobie początki przemysłu naftowego patrząc na nowoczesne szyby i zaawansowane technologie. Ale to właśnie od Bóbrki wszystko się zaczęło.

• 

• 

• 

Bóbrka – szaleństwo ropy naftowej

Choć to właśnie Polacy byli tymi, którzy założyli pierwszą kopalnię ropy naftowej na świecie, nie musieli długo czekać na ruch ze strony świata. Już 4 lata po Polakach, w 1858 roku Amerykanie założyli swoją kopalnię ropy naftowej – zamiast ręcznie kopanych szybów, były tam już odwierty. To jednak Łukasiewicz i jego wynalazek przyczynili się do eksplozji przemysłu naftowego na świecie. Swoją wiedzą dzielił się zresztą chętnie ze światem. A w całej Galicji zaczął unosić się zapach ropy naftowej i wybuchło szaleństwo czarnego złota, szaleństwo fortuny.

Wielu ludzi ściągało tutaj z najróżniejszych zakątków świata, w poszukiwaniu fortuny, której dorobić się można było na wydobyciu ropy naftowej. Żyło się tutaj dostatnio, a ropa naftowa zmieniła życie wielu osób. Dziś jest to nie do uwierzenia, ale dzisiejsze Podkarpacie miało szansę, by stać się El Dorado, europejską Arabią Saudyjską. Nafciarz w kilka miesięcy mógł zbić majątek życia, a kopacz szybów w kilka miesięcy zarabiał pieniądze na nowy drewniany dom. Były to bowiem czasy, kiedy Polska znalazła się na 4. miejscu pod względem wydobycia ropy naftowej na świecie!

Dlaczego Podkarpacie nie stało się imperium wydobycia ropy naftowej?

Łukasiewicz miał zadatki na dzisiejszego szejka. Dorobił się bowiem ogromnego majątku, mieszkał w pięknym dworze w pobliskiej Chorkówce, a przy tym wszystkim nigdy nie zapomniał o ludziach. Dotował budowę kościołów (np. kościół w Zręcinie), szkoły, dbał o swoich pracowników i ich rodziny. Po dziś dzień wiele podkarpackich rodzin pamięta, ile lokalna społeczność mu zawdzięcza, mimo że minęło już tyle lat…

Dlaczego więc Bóbrka i Podkarpacie nie stało się imperium wydobycia ropy naftowej? Z bardzo prozaicznego powodu – złoża ropy naftowej na Podkarpaciu nie są tak obfite, jak w innych zakątkach świata. W dużej mierze zostały one też wyczerpane. Choć do dzisiaj wydobywa się tutaj ropę, to jednak nie ma na Podkarpaciu tak bogatych złóż, jak np. w Arabii Saudyjskiej. Dlatego też, choć to Bóbrka i dzisiejsze Podkarpacie są kolebką wydobycia ropy naftowej na świecie, z czasem zostaliśmy w tyle za innymi krajami, które dysponują dużo większymi złożami. Nie zapominaj jednak o Łukasiewiczu i Bóbrce – bo to tutaj wszystko się zaczęło.

• 

• 

• 

Bóbrka i szlak Czarnego Złota – zwiedzanie Podkarpacia

Najważniejszym obiektem na szlaku Czarnego Złota jest zdecydowanie podkarpacka Bóbrka i tamtejsze Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza. Do dzisiaj pracują w tym miejscu szyby naftowe, poznasz tutaj historię wydobycia ropy naftowej, ale także ewolucję sposobów jej wydobywania. Zobaczysz najstarsze szyby naftowe, ale także oglądniesz piękną aptekę Łukasiewicza i wystawę mulimedialną.

Muzeum w Bóbrce zwiedzać możesz od wtorku do niedzieli (w poniedziałki nieczynne):

• 1 kwietnia do 31 października w godz. 10-16
• 1 listopada do 31 marca w godz. 7-15.

Koszty biletu wstępu: normalny – 19 zł, ulgowy – 12 zł. Bilet rodzinny (2 dorosłych+2 dzieci) – 49 zł. Można także zwiedzać z przewodnikiem lub wynająć tutejszą Kanadyjkę na imprezy okolicznościowe. Więcej informacji na temat dodatkowych opcji biletów wstępu i przewodników znajdziesz na stronie Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego tutaj. 

Przemierzając szlak Czarnego Złota, warto zatrzymać się także w innych miejscach, nierozerwalnie związanych z postacią Łukasiewicza i wydobyciem ropy naftowej. W końcu Podkarpacie to kolebka przemysłu naftowego na świecie!

Muzeum Podkarpackie – Krosno

Warto także odwiedzić Muzeum Podkarpackie w Krośnie. To właśnie tutaj znajduje się największa i najbardziej efektowna kolekcja lamp naftowych na świecie. Wizyta w muzeum pozwoli Ci przenieść się w czasie, poznać magię, jaką zapewniło wynalezienie lamp naftowych. Znajdują się tutaj przepiękne eksponaty lamp pochodzące z manufaktur z całego świata. Reprezentują najróżniejsze style, a najbardziej imponujące są te pochodzące z II połowy XIX wieku – istne dzieła sztuki.

Bilet wstępu na wystawy stałe (m.in. lampy naftowe) kosztuje 10 zł -bilet normalny, 5 zł – bilet ulgowy.

Towarzystwo Zaliczkowe – Krosno

Będąc w Krośnie, warto również zobaczyć budynek dawnego Towarzystwa Zaliczkowego przy ul. Kapucyńskiej. Łukasiewicz, Klobassa i Trzecieski czerpali ogromne korzyści, także finansowe, z założenia kopalni ropy naftowej w Bóbrce. Jednak część zysków postanowili przeznaczyć na wspieranie nowych inicjatyw i rozwój społeczności lokalnych. Tak w 1874 roku powstało w Krośnie Towarzystwo Zaliczkowe, które dziś nazwałbyś bankowością spółdzielczą. Instytucja ta udzielała kredytów i pożyczek, przede wszystkim drobnym przedsiębiorcom i rzemieślnikom.

Nieopodal budynku zobaczyć możesz także pomnik Ignacego Łukasiewicza. Jest to dzieło Jana Raszki, wybitnego rzeźbiarza okresu dwudziestolecia międzywojennego.

• 

• 

• 

Pałac Polanka – Krosno

Dziś piękny hotel, a kiedyś był to murowany dwór Trzecieskich. To tutaj Łukasiewicz, Klobassa i Trzecieski zawiązali pierwszą na świecie spółkę, która miała za zadanie poszukiwanie i wydobywanie ropy naftowej. Każdy ze wspólników miał zająć się czymś innym. Trzecieski wniósł pieniądze, niezbędne do ruszenia spółki i kopalni. Klobassa-Zrencki wniósł Bóbrkę i jej roponośny obszar, a Łukasiewicz stał się kierownikiem i zapewniał swoją wiedzę, czyli dzisiejsze ,,know-how”. Tak rozpoczęto działalność kopalni ropy naftowej w Bórbce. Co ciekawe, po pożarze swojego domu, Łukasiewicz przez 4 lata mieszkał w tutejszym dworze.

Obecnie Pałac Polanka jest 4-gwiazdkowym hotelem, otoczonym przepięknym parkiem, w którym można przyjemnie spędzić czas. 

Grób Ignacego Łukasiewicza w Zręcinie

Miejsce pochówku Ignacego Łukasiewicza i jego żony – Honoraty Łukasiewicz znajduje się na cmentarzu w podkrośnieńskim Zręcinie. Także tutaj znajduje się grobowiec Karola Klobassy-Zrenckiego. Po dziś dzień na grób Łukasiewicza przychodzą potomkowie osób związanych z kopalnią w Bóbrce, zapalić symboliczny znicz. Warto bowiem wiedzieć, że lokalna społeczność niezwykle szanowała i wciąż szanuje Łukasiewicza za jego pro-społeczną działalność. Tego się nie zapomina, nawet po tylu latach.

• 

• 

• 

Źródło Bełkotka w Iwoniczu Zdroju

Będąc na Podkarpaciu, warto się także wybrać do Iwonicza-Zdroju, jednego z najstarszych uzdrowisk w Polsce, z wielowiekową tradycją. Choć opowiadamy Ci tutaj głównie o ropie naftowej, na Podkarpaciu znaleźć można także złoża gazu ziemnego. Nieopodal centrum Iwonicza-Zdroju i tężni, pośród drzew i zieleni, znaleźć możesz słynne Źródło Bełkotka. Swoją nazwę wzięło od wydobywającego się z dna gazu ziemnego, który wprowadza źródełko lecznicze w charakterystyczne ,,bełkotanie”.

By dotrzeć do źródła Bełkotka, musisz wejść na biało-niebieski szlak, który zaczyna się w centrum Iwonicza-Zdroju. Jest to przepiękna trasa o długości ok. 2km, która nadaje się dla każdego – nie jest bardzo wymagająca. 

Podkarpacki Szlak Odkrywców Czarnego Złota

Warto także ruszyć tzw. Szlakiem Odkrywców Czarnego Złota, który powstał dzięki współpracy transgranicznej. Prowadzi on przez najciekawsze i najważniejsze miejsca związane z przemysłem naftowym i jego początkami. Szlak nie należy do trudnych, dzięki czemu przeznaczony jest dla każdego – od najmłodszych do najstarszych. Na szlaku rozlokowane zostały też skrytki i zagadki, a w poszczególnych miejscach zbierać można stemple. Zebranie ich wszystkich nagradzane jest upominkiem.

Ten transgraniczny projekt powstał dzięki transgranicznej współpracy, a na jego szlaku znajduje się 11 miejsc – po stronie polskiej i słowackiej. Więcej na ten temat znajdziesz pod linkiem tutaj.

Bóbrka – ciekawostki o Bóbrce i Ignacym Łukasiewiczu

• Łukasiewicz, uznawany jest za prekursora wydobycia ropy naftowej. Chętnie dzielił się swoją wiedzą, dlatego też do jego kopalni przyjeżdżali przedsiębiorcy nawet ze Stanów Zjednoczonych, z którymi dzielił się tajnikami ropy naftowej
• Łukasiewicza odwiedzić miał ponoć nawet sam John Rockefeller (przyszły magnat naftowy), który określił go ,,wariatem” ze względu na to, że Łukasiewicz dzielił się swoją wiedzą i to za darmo!
• Stare raporty urzędników Galicji odnotowują, że były tutaj najlepsze drogi i mosty w całej Galicji, wszyscy żyli dostatnio, była to więc kraina mlekiem i miodem płynąca.
• Co ciekawe, Łukasiewicz poślubił swoją…siostrzenicę. Aby było to możliwe, musiał uzyskać zgodę rządu Galicji i samego Papieża. Ten ostatecznie udzielił dyspensy i zakochani mogli wziąć upragniony ślub
• Łukasiewicz był nie tylko fantastycznym przedsiębiorcą i konstruktorem, ale także filantropem. Zrzekał się swoich pieniędzy na rzecz lokalnej społeczności. Po okolicy Bóbrki krążą legendy o tym, jak zorganizowano dla lokalnych kulig…na cukrze! Warto pamiętać, że cukier w tamtych czasach był towarem luksusowym.
• Dookoła podkarpackiego Krosna po dziś dzień można znaleźć ślady dawnych kopalni, maszyn, a niektóre szyby wciąż działają i wydobywają ropę naftową.
• Przez to, że ropa jest lżejsza od wody, może być używana jako…lustro! Można się w niej przeglądać.

Mapa Szlaku Czarnego Złota na Podkarpaciu

Zobacz nasz film o Podkarpaciu!

MASZ PYTANIA? WĄTPLIWOŚCI? CHCESZ DOWIEDZIEĆ SIĘ CZEGOŚ WIĘCEJ

• Szukasz więcej informacji na temat Podkarpacia? Zaglądaj do nas na Instagram i Facebook, gdzie publikujemy więcej na temat atrakcji Podkarpacia!
• Nie zapomnij, że na blogu czeka na Ciebie także wpis o Opuszczonych Wioskach w Bieszczadach, który opowiada o podkarpackich tajemnicach i wysiedleniach tych terenów, a także wpis o Zamkach na Podkarpaciu.
• Zapraszamy także na podróż Szlakiem Architektury Drewnianej do naszego wpisu o Cerkwiach podkarpackich, a także do wpisu o Schronach kolejowych na Podkarpaciu.
• Nie zapomnij o wspaniałym projekcie “Cichy Memoriał” autorstwa Arkadiusza Andrejkowa, o którym dowiesz się z naszego wpisu tutaj
• Zerknij także do naszego wpisu o Atrakcjach Podkarpacia – zobacz jak tutaj różnorodnie!
• Na naszym kanale znajdziesz także film o Podkarpaciu, nie zapomnij go oglądnąć i zasubskrybować nasz kanał na Youtube!
• Szukasz innych ciekawych muzeów w Polsce? Koniecznie zobacz wpis stworzony wspólnie przez grupę blogerów, o najciekawszych muzeach w Polsce TUTAJ. Muzea nie muszą być nudne!
• Jeśli wybierasz się w podróż, sprawdź nasze inne wpisy, znajdziesz w nich mnóstwo inspiracji!
• Masz pytania? Wątpliwości? Napisz do nas – rudeiczarne@gmail.com